Η κεντρική ιδέα
Όπως ίσως έχετε καταλάβει «όπου λαλούν πολλοί κοκόροι αργεί να ξημερώσει», αυτό το λαϊκό ρητό το βρίσκω πέρα για πέρα αληθινό. Στη ζωή μου πάντα πίστευα πως ο ένας κούκος φέρνει την άνοιξη και όχι οι πολλοί και ας βγάζουν σπυριά οι σύντροφοί της αριστεράς με τη θέση μου αυτή. Είχα την ευλογία να γνωρίσω από κοντά ανθρώπους που με φορά αντίθετη προς το ρεύμα, κόντρα στις κυρίαρχες απόψεις, χάραζαν το δικό τους δρόμο και έκαναν τη διαφορά προς όφελος των συνανθρώπων τους. Αυτοί οι εξαιρετικοί άνθρωποι λειτουργούν συνήθως ως καταλύτες που δίνουν το έναυσμα για να ξεκινήσει μια αλυσιδωτή αντίδραση. Αυτή η αντίδραση με τη σειρά της λειτουργεί ως ελκυστής και άλλων ατόμων με αντίστοιχες ανησυχίες που πλαισιώνουν τον “κούκο” για να επιφέρουν τελικά μια σημαντική, ουσιαστική, και αποτελεσματική αλλαγή στη κείμενη κατάσταση. Γι’ αυτό θα μοιραστώ μαζί σας μία ιστορία…
Η “άνοιξη” του Τατοΐου
Το 1987 κλήθηκα να υπηρετήσω την μαμά πατρίδα. Κατατάχθηκα στη πολεμική αεροπορία και θήτευσα ως σμηνίας αερονόμος. Κάποια στιγμή μετατέθηκα στο «ακριτικό» στρατόπεδο του Τατοΐου και κατατάχτηκα στη Μοίρα Άμυνας Φρούρησης του στρατοπέδου. Όταν έκανα τις υποχρεωτικές περιπολίες στις σκοπιές του στρατοπέδου διαπίστωσα αυτό που όλοι οι παλιοί ήδη γνώριζαν, πως δεκάδες σμηνίτες την κοπάναγαν από τα σύρματα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το ρίσκο ήταν μεγάλο. Αν κάποιος αερονόμος τους συλλάμβανε, κινδύνευαν στη καλύτερη περίπτωση με φυλάκιση 20 ημερών και στη χειρότερη με αεροδικείο. Το ερώτημα που κυριάρχησε μέσα μου λοιπόν ήταν: γιατί αυτά τα παιδιά να παίρνουν ένα τόσο μεγάλο ρίσκο; Η απάντηση ήταν ιδιαίτερα εύκολη, δεν υπήρχε τίποτα μέσα στο στρατόπεδο άξιο να τους κρατήσει εντός. Έτσι μια μέρα ως γραφέας μοίρας πήρα τη πρωτοβουλία να ζητήσω ακρόαση από τον υποδιοικητή της μονάδας, ταξίαρχο Κωνσταντίνο Λάμπρου. Αυτός μου είπε πως υπήρχε ένας εν υπνώσει νόμος του Χαραλαμπόπουλου (Υπουργός Αμύνης του ΠΑΣΟΚ) που έδινε το δικαίωμα στους στρατευμένους να θέσουν αιτήματα και να διεκδικήσουν τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους στα στρατόπεδα. Αυτό και έκανα άμεσα. Συγκαλέσαμε γενική συνέλευση όλων των σμηνιτών της Σχολής Ικάρων και από αυτή προέκυψε μία πενταμελής επιτροπή της οποίας πρόεδρος ορίστηκα εγώ. Τότε κάναμε άμεση καταγραφή των παραπόνων και των αιτημάτων των σμηνιτών. Προέκυψε μια ολόκληρη λίστα με αιτήματα που αφορούσαν στην ποιότητα του φαγητού, στην έλλειψη αθλητικών εγκαταστάσεων καθώς και στην έλλειψη βιβλιοθήκης, ταινιοθήκης κλπ. Ο ταξίαρχος μου παραχώρησε το δικαίωμα ακόμη και να ασκήσω οικονομικό έλεγχο σε όλα τα τμήματα για να διαπιστώσω τα κακώς κείμενα. Οι αποκαλύψεις αυτής της έρευνας ήταν συγκλονιστικές. Το χρηματικό ποσό που διέθετε το Υπουργείο Αμύνης στους σμηνίτες ήταν ασύλληπτα υψηλό και όμως ελάχιστα απ’ αυτά τα χρήματα κατέληγαν σε μας. Tο κονδύλι για τη σίτιση μας έφτανε το ένα εκατομμύριο δραχμές ημερησίως και αφορούσε περίπου 300 σμηνίτες. Δηλαδή αντιστοιχούσαν σε κάθε σμηνίτη 3333 δραχμές για τα τρία γεύματα της ημέρας. Υπενθύμιζω πως το 1987 με χίλιες δραχμές έτρωγε κανείς λουκούλλειο γεύμα σε μια μέση ταβέρνα. Έτσι αναγκάσαμε το μαγειρείο να κάνει σωστά τη δουλειά του. Η επιτροπή μας έφτιαξε με τη βοήθεια ενός έφεδρου αστίατρου που υπηρετούσε στη μονάδα μας μία λίστα με απίστευτα γεύματα που εναλλάσσονταν και ήταν υψηλής διατροφικής αξίας. Ξαφνικά εκεί που το εστιατόριο των σμηνιτών ήταν συνήθως άδειο (αφού καταφεύγαμε όλοι στο ταπεράκι της μαμάς) γέμισε ασφυκτικά από κόσμο, ενώ ακόμη και οι αξιωματικοί εγκατέλειψαν τη Λέσχη Αξιωματικών και ερχόντουσαν μαζί μας να φάνε. Κι αυτό ήταν μόνο η αρχή.
Από τον οικονομικό έλεγχο που έκανα διαπίστωσα πως τα ποσά που διατίθεντο ανά έτος για τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία των σμηνιτών ήταν υπέρογκα. Αν όμως αυτά τα ποσά δεν τα χρησιμοποιούσαν οι σμηνίτες τότε γινόταν «ισοσκελισμός» του προϋπολογισμού στην εκπνοή του οικονομικού έτους και έφευγαν από τους συγκεκριμένους κωδικούς και βούλωναν άλλες τρύπες… Ο νοών νοείτο… Ανακαλύψαμε ένα όργιο ατασθαλιών που ο χώρος εδώ δεν μου επιτρέπει ν’ αναφερθώ.
Τι κρίμα γι’ αυτούς! Με τα χρήματα του 1987 καταφέραμε να φτιάξουμε ή να επισκευάσουμε ένα γήπεδο μπάσκετ, ένα γήπεδο βόλεϊ, να αγοράσουμε τραπέζια πινγκ-πονγκ. Επισκευάσαμε μουσικά όργανα που βρισκόντουσαν σε παρατημένη αποθήκη, σαξόφωνο, ντράμς, μπάσο, κιθάρα, αρμόνια και πάει λέγοντας. Φτιάξαμε συγκρότημα και τζαμάραμε και παίξαμε ακόμη και σε πάρτυ της Λέσχης Αξιωματικών. Επισκευάσαμε μια μηχανή προβολής ταινιών που ήταν ακριβώς ίδια με τη μηχανή που είχε το Μπρόντγουαιη στην Αθήνα. Και κάναμε αρκετές προβολές ταινιών στη κεντρική αίθουσα της λέσχης σμηνιτών. Φτιάξαμε μέχρι και θερινό κινηματογράφο.
Ένα toll το μετατρέψαμε σε βιβλιοθήκη. Αφού μαζέψαμε μια λίστα με τα 300 καλύτερα κατά τη γνώμη μας βιβλία προσωπικά κατέφυγα σε εκδοτικούς οίκους στην Αθήνα και πήρα προσφορές με τη συμβολή και την καθοδήγηση του Βασίλη Καλαμαρά. Καταλήξαμε μαζί με τις δωρεές να φτιάξουμε μία δανειστική βιβλιοθήκη με 600 τίτλους. Γίναμε και συνδρομητές στα 15 καλύτερα περιοδικά της εποχής. Αρχικοί διαχειριστές της βιβλιοθήκης ήταν ο Βασίλης Καλαμαράς και ο Γιώργος Κουνάνης ενώ τους διαδέχθηκαν ο Γιώργος Περιβολιώτης και ο Απόστολος Ζαχίδης.
Μετατρέψαμε άλλο ένα toll σε βιντεοκλάμπ. Αφού καθίσαμε κάτω και γράψαμε ποιες ήταν οι καλύτερες ταινίες όλων των εποχών μέχρι τότε. Κάποιες απ’ αυτές τις αγοράσαμε από βίντεο κλαμπ των Αθηνών και κάποιες άλλες τις νοικιάζαμε για να τις δούμε.
Γραφίστες, εικαστικοί και ζωγράφοι επιστρατεύθηκαν και ζωγράφισαν εκπληκτικούς πίνακες που κοσμούσαν τους κοινόχρηστους χώρους μας. Τέλος φτιάξαμε ένα πρωτόγονο κλειστό γυμναστήριο με βάρη και όργανα της εποχής το οποίο διαχειριζόταν ο γυμναστής μας, ο Αυγουστίνος Κάτσαρης.
Ξαφνικά ο ελεύθερος χρόνος των σμηνιτών έγινε δημιουργικά αξιοποιήσιμος και αποκαταστάθηκε το νόημα της ψυχαγωγίας.
Οι κοπάνες αραίωσαν τα μάλα, το στρατόπεδο έσφυζε από ζωή και μετά τις 4 το απόγευμα. Ένας ανιαρός και βαρετός χώρος είχε γίνει ξαφνικά ένας χώρος κουλτούρας, αναψυχής και ανταλλαγής ιδεών.
Αν και τον θεωρώ έναν από τους σπουδαιότερους άθλους στη ζωή μου δυστυχώς δεν υπάρχει ούτε μία φωτογραφία που να αποδεικνύει πως όλα αυτά κάποτε έγιναν. Έτσι δυστυχώς έχω στη διάθεση μου μόνο τη λίστα με τα βιβλία που σας παραθέτω κάτω κάτω στο τέλος του άρθρου και άλλη μια λίστα με κάποια αιτήματα μας. Την πάτησα η αλήθεια είναι, γιατί τότε δεν γνώριζα την σπουδαία κουβέντα του σοφού Αμερικανού Στρατηγού Αϊζενχάουερ που όταν αντίκρυσε το θέαμα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί έδωσε διαταγή στους φωτογράφους να πάρουν όσες φωτογραφίες και φίλμ της αθλιότητας των Ναζί μπορούσαν, για να τεκμηριώσουν το μέγεθος και την έκταση των εγκλημάτων τους, γιατί όπως επι λέξη είπε: “Θα έρθει κάποια στιγμή που κάποιοι θα λένε πως αυτή η φρικαλεότητα δεν έγινε ποτέ…” *
Τελικά ένας πιο εύφρων από εμέ μου έστειλε μια φωτό της βιβλιοθήκης μας.
Αν ποτέ νομίζετε πως επιτελέσατε έναν άθλο, φροντίστε και εσείς να το τεκμηριώσετε με κάθε μέσο για να μείνει χαραγμένο στη μνήμη σας αλλά και στους ανθρώπους με τους οποίους θα θέλατε να το μοιραστείτε.
Κούκοι απ’ όλο τον κόσμο και πως φτάσαμε στο στήσιμο της εκδήλωσης.
Με γνώμονα αυτά παρατήρησα πως και άλλοι άνθρωποι έκαναν τη διαφορά και έτσι σε ανύποπτο χρόνο έφτιαξα ένα αρχείο WORD όπου μέσα αποθήκευα τις ιστορίες όλων αυτών των «κούκων» που έπεφταν στην αντίληψη μου. Κάποια στιγμή αποφάσισα πως κάτι πρέπει να γίνει μ’ αυτό το υλικό και έτσι αποφάσισα να οργανώσω μια εκδήλωση μ’ αυτό το θέμα και να κοινοποιήσω αυτές τις ιστορίες. Με τη στήριξη της ανιψιάς μου Ελένης Στασινοπούλου, του Francesco Vianello και της συζύγου του Κατερίνας Πορφυρογένη αποφασίσαμε να κάνουμε αυτό το βήμα. Έτσι το Ίδρυμα Νικολάου & Ελένης Πορφυρογένη και ο “Σύλλογος Φίλων Ποικίλης Μουσικής Κηφισιάς” θα μας στηρίξουν έμπρακτα. Επίσης η εφημερίδα ΚΗΦΙΣΙΑ αγκάλιασε αυτή την πρωτοβουλία και γίνεται χορηγός επικοινωνίας μας. Εδώ επίσης πρέπει να ευχαριστήσω την Έλενα Τριπερίνα από το γραφείο Δημάρχου για τις συμβουλές της, τον φίλο μου Αλέξανδρο Σούτσο και την Πρόεδρο του Πολιτιστικού «Δημήτρης Βικέλας» κυρία Σίσσυ Παπασπύρου για τoν καθορισμό του χώρου και της ημερομηνίας της εκδήλωσης. Θα ήθελα τέλος να ευχαριστήσω τον Γιώργο Παίδα, την Στέλλα Στασινοπούλου και τον Μενέλαο Καραμαγγιώλη για τις συμβουλές τους και την στήριξη τους.
Για αυτό την Τρίτη στις 10 Σεπτεμβρίου 2019 στις 8:00 μ.μ. στο αίθριο του Δημαρχείου Κηφισιάς σας περιμένουμε για μια εξαιρετική βραδιά που σίγουρα θα σας μείνει αξέχαστη. Τον συντονισμό της βραδιάς θα κάνει η δημοσιογράφος του VICE και του ANT1 Δάφνη Καραβοκύρη.
Εμείς πιστεύουμε λοιπόν πως υπάρχουν ανθρώπινοι φάροι ανάμεσα μας αλλά δεν θα αναφερθούμε σε οραματιστές όπως ο Μαχάτμα Γκάντι, ο Τσέ Γκεβάρα, ή, ο Μάρτιν Λούθηρ Κινγκ. Δεν θα μιλήσουμε για εφευρέτες, πρωτοπόρους επιστήμονες ή ποντοπόρους εξερευνητές. Ούτε θα μιλήσουμε για τους εξαιρετικούς “κούκους” όπως ο Πατέρας Αντώνιος της Κιβωτού του κόσμου, ή, ο κύριος Γιαννόπουλος του Χαμόγελου του Παιδιού που όλοι μας γνωρίζουμε και όλοι σεβόμαστε. Όχι… Εμείς θα ασχοληθούμε με κάτι πιο δύσβατο, κάτι λιγότερο φανταχτερό, κάτι που σχεδόν μοιάζει ταμπού και που πολλοί από εμάς παριστάνουμε πως δεν υπάρχει. Θα ασχοληθούμε με τη Σκιά μας όπως θα έλεγε και ο Γιούνγκ. Αυτή την αποκρουστική και σκοτεινή πλευρά του κοινωνικού γίγνεσθαι που κρύβεται πίσω από την γυαλιστερή πρόσοψη και την οποία αποστρεφόμαστε και απωθούμε λες και μ’ αυτό τον τρόπο θα την αμβλύνουμε ή θα την εξωραΐσουμε.
Μόνο στην Ελλάδα υπάρχουν δεκάδες κούκοι που έφεραν την άνοιξη, εμείς για ξεκίνημα καλέσαμε τρεις και επιφυλασσόμαστε στη συνέχεια να φέρουμε και άλλους αν εσείς το θεωρήσετε χρήσιμο και απαραίτητο.
Από το δελτίο τύπου της εκδήλωσης επισυνάπτω:
«Σε μία ιδανική κοινωνία δεν θα έπρεπε να υπάρχει ούτε παραβατικότητα, ούτε έγκλημα, ούτε φυλακές, ούτε άνεργοι και άστεγοι, πόσο δε μάλλον τσουνάμι προσφύγων. Και όμως υπάρχουν… Μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία που κοιτάει μόνο τις αστραφτερές βιτρίνες και διαπνέεται από τις ανταύγειες του φαίνεσθαι, είναι επόμενο ν’ αρνείται να δει τα αποτρόπαια είδωλα του αντίποδά της, την ανεργία, την πείνα, την επαιτεία και την εξαθλίωση.
Μια θεώρηση/συζήτηση που θα μας φέρει φωτεινά παραδείγματα από όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του κόσμου, ανθρώπων που με την αποφασιστικότητα, την επιμονή και τη σκληρή δουλειά έφεραν τη μεταμόρφωση και την ανατροπή στην καθημερινότητα του περιβάλλοντός τους και τη βελτίωση στις συνθήκες ζωής των συνανθρώπων τους.
Σε μια ανθρωποκεντρική και υλιστική κοινωνία όπου η ουσιαστική αλληλεγγύη απουσιάζει, η καινοτομία δεν ενθαρρύνεται και η αντίστροφη μέτρηση της κλιματικής αλλαγής έχει πλέον δρομολογηθεί, μια τέτοια εναλλακτική θεώρηση ίσως θέσει τους σπόρους για μία υγιή αλλαγή όχι μόνον του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, τους συνανθρώπους μας και το περιβάλλον, αλλά και του τρόπου με τον οποίον ενεργούμε ως προς αυτά…»
Οι εκλεκτοί μας “κούκοι”
Ένας εκ των καλεσμένων μας είναι ο θεολόγος Κλήμης Πυρουνάκης, που διετέλεσε διευθυντής του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας των Γυναικείων Φυλακών στον Ελαιώνα Θηβών. Για τέσσερα χρόνια δίδασκε στις τροφίμους των Φυλακών Ελαιώνα και το 2012 πήρε τη μεγάλη απόφαση: Να ιδρύσει ένα σωματείο και να κάνει σκοπό ζωής την ομαλή επανένταξη των φυλακισμένων γυναικών στην κοινωνία. Όπως ανέφερε στο People Greece: «Δεν θέλαμε να πάει χαμένη η εμπειρία που αποκομίσαμε και μαζί με κάποιους συναδέλφους φτιάξαμε μια αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία για να μπορούμε με μια κατοχυρωμένη νομική υπόσταση να βοηθάμε τις γυναίκες. Έτσι κάπως ξεκίνησε το Δίκτυο Στήριξης Φυλακισμένων και Αποφυλακισμένων Γυναικών». Σκοπός του είναι να παρέχει στις γυναίκες στέγη, οικονομική στήριξη και να τις βοηθά να βρουν εργασία.
Ο δεύτερος καλεσμένος είναι ο Θάνος Σπηλιόπουλος ο εμπνευστής και συνιδρυτής της ITHACA Laundry μιας πρωτοβουλίας νέων ανθρώπων με στόχο να βελτιώσει τις συνθήκες υγιεινής των άστεγων της Αθήνας. Τα ρούχα των άστεγων πλένονται σε ένα βαν που είναι εξοπλισμένο με πλυντήρια και στεγνωτήρια και επιστρέφονται στους ίδιους καθαρά. Με τους άστεγους της Αθήνας να υπολογίζονται στους 18.000 περίπου, η κάλυψη των βασικών αναγκών τους για μια ελάχιστη αξιοπρεπή διαβίωσή είναι απαραίτητη. Σε αυτές τις βασικές ανάγκες, εκτός από τον ύπνο και το φαγητό, ανήκει και η κοινωνικά αποδεκτή εμφάνισή τους, με τα καθαρά ρούχα να παίζουν σημαντικό ρόλο.
Αυτή ακριβώς την ανάγκη των καθαρών ρούχων σκέφτηκε να καλύψει σε μεγάλο βαθμό μία παρέα τεσσάρων νεαρών συνανθρώπων μας αναπτύσσοντας την ιδέα ενός κινητού πλυντηρίου. Εξοπλισμένο με δύο πλυντήρια και δύο στεγνωτήρια, τα οποία χορηγήθηκαν από την LG ως Υπερήφανος Χορηγός της πρωτοβουλίας, ένα βαν σταθμεύει σε συγκεκριμένα σημεία της Αθήνας βάσει ενός σταθερού ωραρίου λειτουργίας. Τα ρούχα των άστεγων συλλέγονται, πλένονται, στεγνώνονται και, στη συνέχεια, παραδίδονται στους άστεγους καθαρά και στεγνά.
Και τέλος η τελευταία προσκεκλημένη μας είναι η κυρία Σοφία Κουβελάκη, γενική διευθύντρια της “The HOME Project”, μιας Μη κερδοσκοπικής Οργάνωσης, η οποία παρέχει ένα ολιστικό πλαίσιο υπηρεσιών παιδικής προστασίας που περιλαμβάνει ψυχολογική υποστήριξη, εκπαίδευση και υπηρεσίες κοινωνικής ενσωμάτωσης σε ασυνόδευτους ανηλίκους πρόσφυγες.
Όπως λέει και το Insider: Οι ξενώνες αναπτύσσονται σε κτίρια που βρίσκει η οργάνωση στην Αθήνα, τα νοικιάζει και τα ανακαινίζει. «Η ιδέα είναι η δημιουργία μιας win win κατάστασης για όλους, ο μοναδικός τρόπος να καταπολεμήσουμε την ξενοφοβία και το ρατσισμό». Ήδη, το Home Project λειτουργεί 11 ξενώνες στην Αθήνα που φιλοξενούν συνολικά 220 παιδιά. Δύο από τους 11 ξενώνες απευθύνονται σε ασυνόδευτες μητέρες με τα μωρά τους.
Η Καθημερινή αναφέρει πως: «Όταν έκλεισαν τα σύνορα πριν από δύο χρόνια, πολλά ασυνόδευτα παιδιά εγκλωβίστηκαν στη χώρα μας. Έχουν καταγραφεί επισήμως 11.325 περιπτώσεις, αλλά υπάρχουν πολλά παιδιά που παραμένουν “αόρατα”». Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, περίπου 2.100 ανήλικοι είναι άνευ στέγης. Ζουν στον δρόμο, στα κρατητήρια, σε camps, όπου κινδυνεύουν από κάθε μορφής βία και γι’ αυτό επείγει να ενταχθούν στο σύστημα προστασίας. «Το θεωρώ καθήκον μου να προσφέρω σε αυτά τα παιδιά, που δεν είχαν τις ίδιες ευκαιρίες μ’ εμένα. Είναι τραυματισμένα εξαιτίας της βίας που έχουν βιώσει. Η δουλειά στο Home Project είναι μια καθημερινή πάλη σε πολλά επίπεδα».
Υ.Γ. Το άρθρο αυτό είναι εξαιρετικά αφιερωμένο στους άλλους “κούκους” που με πλαισίωσαν (συνάδελφους σμηνίτες) συμβάλλοντας ενεργά και ο καθένας με το δικό του τρόπο και στο βαθμό που μπορούσε στην “άνοιξη” του Τατοΐου, στηρίζοντας έτσι την προσπάθεια μεταμόρφωσης του στρατοπέδου σε μια ευχάριστη βιώσιμη μονάδα. Αυτοί που θυμάμαι μετά από τριάντα δύο χρόνια είναι οι: Χρήστος Βούλγαρης,, Δημήτρης Κάζος, Δημήτρης Μιχελής, Σπύρος Χορομίδης, Χρήστος Μαραθωνίτης, Ευγένιος Μπρουμίδης, Λεωνίδας Μπατρίνος, Αντώνης Κουτρέλης, Βασίλης Καλαμαράς, Γιώργος Κουνάνης, Αυγουστίνος Κάτσαρης, Γιώργος Περιβολιώτης, Αποστόλης Ζαχίδης, Παύλος Κανάκης, Τάσος Πατζόπουλος, Γιώργος Ζαφείρης, και Λευτέρης Δαφνής. Γνωρίζω πολύ καλά πως ξέχασα κάποιους και τους ζητώ συγγνώμη αλλά το γήρας ου γαρ έρχεται μόνον… Κάποιοι συνάδελφοι μου θύμισαν πως και άλλοι έπαιξαν τον ρόλο τους σ’ αυτή τη προσπάθεια όπως ο Γιάννης Φυρογένης και ο Σταύρος Παπασταύρου που ξέχασα να τους μνημονεύσω. Μερικούς μήνες μετά την αποστράτευση μου ακολούθησe ως πρόεδρος της επιτροπής σμηνιτών και ένας άλλος Κηφισιώτης, συμμαθητής και φίλος, ο Γιώργος Σκορδίλης που όμως δυστυχώς δεν βρήκε τα πράγματα όπως τα είχαμε παραδώσει εμείς…
* Φυσικά πρέπει να σημειώσουμε εδώ πως τότε απαγορευόταν αυστηρότατα η λήψη φωτογραφιών εντός στρατοπέδων.
Και να θυμάστε αυτό: Τα θαύματα δεν γίνονται… Εμείς τα κάνουμε.
Νάσος Κομιανός
